Табиғаттың тілін түсінген ақын

ҚР Жазушылар Одағының мүшесі, ақын Шырын Мамасерікова:

Қиялы қыр киігіндей жүйрік, ойлары тау бұлағындай таза, қазақ даласының флорасы мен фаунасын түгел қамтитын отансүйгіштік рухта өлеңдер жазған Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі, халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының лауреаты Қуандық Шолақ табиғаттың тамыршысы атанған ақын екендігі баршаға аян. Өйткені, ол жыл маусымының төрт кезеңінің әр сәтін шебер кестелеп, жан бітіріп, көркем кәусар сөзбен көмкеріп оқырманға ұсынатын. Сондықтан да Қуандықтың табиғат тақырыбындағы өлеңдері қазақ поэзиясына қосылған сүбелі олжа екенін Шерхан Мұртаза, Әбіш Кекілбай, Мұзафар Әлімбаев, Жәркен Бөдеш, Иран-Ғайып, Хамит Есаман, Табиғат Абаилдаев, Сейсен Қожеке т.б. ақын-жазушылардың рецензиялары мен жылы лебіздерінде жоғары бағаланған. Шындығында, Қуандық үшін қазақ поэзиясына қалтқысыз қызмет етуден артық бақыт болған жоқ. Жаңатұрмыстың саумал ауасын жұтып, халықтың қаймағы бұзылмаған салт-дәстүрін жөргегінен көріп өскен ақын ауылдан да шідер үзер жүйріктер шығатынын көрсетіп, бойға қуат, жүрекке шуақ беретін зергердің қолынан шыққандай шырайлы өлеңдер жазды. 2009 жылы «Өнер» баспасынан шыққан «Қоңыржел» атты жыр жинағына өз қолтаңбасын жазып маған ұсынып тұрып:
– Қарындасым, шын талант тасқа да жан бітіріп, тіл қатқызады емес пе?! Талғампаз оқырманның таңдайын жібітерлік жыр жазсам арманым болмас еді», – деген сөзі ойымнан еш шыққан емес. Поэзияға табанын тіреген Қ.Шолақтың қорғасын құйған сақадай шып-ширақ өлеңдері жүректерді елжіретіп, еміренте тебірентетін. Мысалы, күзге арналған бір өлеңінде:
«Мойынсұнған, көндіккен
Құстар да айтпай жазғы әнін.
Қам көңілді көл біткен,
Ұзатты аққу, қаздарын,» – десе, екінші бір өлеңінде:
«Қыздардай төркіндеген аз күншілік,
Көлдерден топ-тобымен қазды ұшырып.
Күз-сиыр жапырақтың жалмап бәрін,
Мүйіздеп қуып шықты жазды ысырып,» – дейді.
Ал, «Сұп-сұр суық күзгі аспанда» атты өленінде:
«Сұп-сұр суық күзгі аспан сездіргендей хал-жайын,
Күбірлейді тоңазып дірдектеген тал-қайың.
Сары адыр сарғайып, жота жатыр жамбастап,
Сары аурудан әлі де айықпаған шалдайын.
Арса-арса арбиған желегі жоқ кәрі ағаш,
Көрінеді біртүрлі, көз, көңілге бәрі оғаш.
Нәрестедей жөргексіз тырбаң-тырбаң етеді,
Желді күнге қамсаусыз күзгі Айнакөл жалаңаш,» – деп жазыпты.
Көз алдымызға күрең күздің суреттері елес беретіні сөзсіз. Себебі өмір белестері осындай тынымсыз қозғалыстардан, тірлік диалектикасынан тұрады емес пе?! Ақын осылайша табиғаттың сан түрлі құбылыстарын көркем образдарға айналдырып, қарапайым болмыстан ғажайып бейнелерді бедерлейді:
«Жылға-бөбек былдырлап,
Ұйықтамайды түнімен…»
… «Желіні бұлттың иісініп,
Селдете жаңбыр құйды-ай кеп»…
… «Торғайдай торға түскен дамыл таппай,
Бұтақта қу жапырақ қалтырайды» …
…«Екпіндеп есірік жел шалғындардың,
Белінен құшақтайды шалып жығып,» – деген жыр тармақтарынан табиғатқа тіл бітірген суреткер ақынның шеберлігіне тәнті боламыз. Ал:
«Қалмады түн жұғыны шашырап күн шапағы.
Көлеңкелер бұғынып,
Жербауырлап қашады,» – деген «Таң бозарып келеді» атты өлеңі де қиыннан қиыстырылған жұп-жұмыр үздік ұйқасқа құрылған. Сондай-ақ, «Жайлау кеші» өлеңіндегі:
«Жайлаудың кеші ғажап ымырттағы,
Аспанға жұлып қалған бұлт-дағы.
Сайдағы ақтылы қой түсіреді,
Есіңе ұядағы жұмыртқаны,» – деген шумақтың айтары анық, бояуы қанық, жүрек елегінен өткен дүние екені даусыз. Тілі мәйекті, ойы дәйекті, сөзі сүйекті ақынның күзгі жапырақтай саулап, жүрек түкпірінен төгілген айшықты әсем жырларынан кербез даланың керемет сұлулығын, қызғалдақтармен құлпырған қырмызы белдерінен тізіліп ұшқан тырналар мен бозторғайдың шырылын естіп, табиғаттың тылсым құдіретін көркемдік галереясына айналдырған ақынға риза боласыз. Табиғаттың құпияға толы құбылмалы әлемі туралы өткір де өжет өлеңдер жазған ақынның «Бір биік боп» деген өлеңінде:
Қадыр да емен, Тұманбай да емеспін,
Шахановқа шендестірмес мені ешкім.
Аз жазса да, саз жазатын бірақ та,
Қоңыр әуен Қуандық қой демес кім?! – деп өзі жазғандай, ешкімге еліктемей, ешкімді қайталамайтын көп қоңыраулы әдебиет керуеніне өз қолтаңбасын қалдырған Қуандықты басқамен шатастыра алмайсыз. Осыдан алты ай бұрын құйқалы жырдың қыдыры дарыған, табиғаттың сұлу ажарын бұзбай жырлайтын талантты ақын Қуандық Шолақ өмірден озды. Ұлы жазушымыз, абыз Шерағадан бата алған арқалы ақын өзінің жібек мінезіндей жаныңды жадыратар ерекше жаңашыл жақұт жырларымен, шын талантымен, ерен өнерімен туған жер төсінде жылдың төрт маусымындай мәңгі жасай бермек.

Ақыртас кешені

Пирамида Египеттің елінде,
Орнатпақ боп соны Құлан жеріне.
Ежелгі сақ дәуірінде әкепті,
Алып тастар Әулиеата төріне.

Үкілі үміт мың ұмтылып, мың құлап,
Тұрған шақта қызу еңбек бұрқырап.
Қайда кеткен құрыш қолды батырлар,
Қамал соққан жартастарды жұлқылап.

Атажұртқа сән-салтанат тілеген,
Тастан сарай салмақ болған кім екен.
Ақыртастың жұмбағы көп құпия,
Сан ғасырдың қойнауына түнеген.

Қытайлармен қанды шайқас соғыста,
Көз жұмдың ба, қайран бабам, оқыста.
Ескерткіш боп жетті бізге кұрылыс,
Асыл арман айналғандай қоқыска.

Әр кемелге бір зауалдың боларын,
Ажал келсе қайғы бұлты қонарын.
Ұрпағыңа қалдырдың ба өсиет қып,
Өлшеулі күн жетсе гүл де соларын.

Жазда ыстық, қыста аяз қарыған,
Құлақ тұнар топырағыңның зарынан.
Ата-баба ізі жатқан мекенді,
Жұмақ етер перзент іздеп арыған.

Ақылымды шоқпарменен ұрғандай,
Ақыртастан кете алмадым мұңданбай.
Қасіреттің көз жасына жуынып,
Жәдігерлер жаутаң кағып тұрғандай.

Кешір, баба, кадіріңе жетпесем,
Көшке ілесіп кейде тағзым етпесем.
Кесір шалып, кері кетер жұмысым,
Еңбек сауып тынымсыз тер төкпесем.

Ұшан теңіз тарихыңа жоқ күмән,
Ұлағаттап бұлбұл құстар төкті ән.
Ұмытпа деп ерлік ісін бабаңның,
Жартастардан естіледі отты ұран.

Асау уақыт шың-құздары бағынған,
Кешенді жұрт көру үшін ағылған.
Мәртебесін арттырып тұр әр тасы,
Махаббаттың қазығындай кағылған.

Қызығады саған бүгін шартарап,
Құмартуы қалайынша тарқамақ.
Баба аңсаған арман жүгін Ақыртас
Болашаққа бара жатса арқалап.

Сырын шашпас шежіреңнің дерегін,
Келешектің келбетінен көремін.
Ғасырлардан асып туған айбыны,
Ақыртастай болса, шіркін, өлеңім!

Шырын Мамасерікова,
ақын.

Поделиться ссылкой: