Вейп пен электронды темекі: қауіптің көкесі осыдан…

Жасөспірімдердің темекі шегуі қазіргі уақытта маңызды медициналық, әлеуметтік және психологиялық-педагогикалық проблемалардың бірі болып табылады. Жасөспірімдер темекі шегіп, кейіннен алкоголь мен есірткіге әуестеніп, девиантты мінез-құлықтың алғашқы белгілерінің пайда болуы мәселесі ерекше назар аударады. Біздің елімізде және шетелде жүргізілген көптеген медициналық зерттеулер темекі шегудің адам ағзасының барлық жүйелеріне зиян келтіретінін және физиологиялық, психологиялық тәуелділікті тудыратынын дәлелдеді. Темекінің негізгі белсенді әсері – никотин.
Никотин – негізінен жүйке жүйесіне, ас қорытуға, сондай-ақ, тыныс алу және жүрек-тамыр жүйелеріне әсер ететін өте күшті улану. Никотиннің тірі ағзаға әсерін жүйелі түрде зерттеу – ғалымдарға оны енгізу реакциялары бифазалылығын болжауға негіз берді. Алдымен әртүрлі жүйелер мен органдардың тітіркенуі мен қозғыштығының жоғарылауы байқалады. Содан кейін бұл жағдай депрессиямен ауыстырылады. Тұрақты темекі шегу әдетте, бронхитпен қатар жүреді. Ол кейін жөтел арқылы сұр, лас қоңыр қақырықты шығарады. Түтіннің шығуы нәтижесінде альвеолярлы капиллярлардың қаны оттегімен байытудың орнына көміртегі тотығымен қанығып, ол гемоглобинмен біріктіріліп, «карбоксигемоглобин» деп аталады. Нәтижесінде гемоглобиннің бір бөлігі дененің қалыпты тыныс алу процесінен шығарылады. Бірнеше жыл бұрын дүкен сөрелерінде бумен дем алуға арналған құрылғылар пайда болды. Олар әдеттегі никотинді темекіге қауіпсіз балама ретінде насихатталады. Вейптер мен электронды темекінің танымалдылығының артуы денсаулыққа нақты қауіп төндіруде. Вейптерді жақсы көретін адамдардың көпшілігі бұл темекі шегуді толығымен алмастыратынына және ешқандай зиян тигізбейтініне сенімді. Бірақ бұл мүлдем олай емес.
Электрондық темекінің жұмыс принципі сұйықтықты жылытуға және оны дем шығару үшін буға айналдыруға негізделген. Вейп сұйықтықтарының құрамында улы заттардан басқа никотин бар. Ол адамды тәуелділікке итермелейді. Вейптің құрамындағы хош иістер адамның өкпесіне қауіпті, олар бронхтар мен өкпе тіндерінің қабынуы мен зақымдалуына әкелуі мүмкін. Электрондық темекідегі хош иістер мен басқа улы заттардың адам ағзасына толық әсері әлі толық зерттелген жоқ. Сондықтан вейпер өзіне және денсаулығына «эксперимент» жасауда.
Қазір мектеп оқушылары арасында электронды темекі шегу сәнге айналуда. Вейптер мен электронды темекі кәмелетке толмағандардың денсаулығына қауіпті. Сонымен қатар вейперлер денсаулыққа зияны жоқ дегенге сенімді, олар классикалық темекі шегуден гөрі жиі тартып, никотинді көп мөлшерде қабылдауда.
Баланы одан қалай қорғауға болады?
– Ата-аналармен, ересектермен сенімді қарым-қатынас тәуелділіктен құтылудың басты шарты болып табылады.
– Балаларға никотинге тәуелділік, оның зияны мен болашақтағы өмірге әсері туралы үнемі айтып, ескерту керек.
– Баланың сүйікті ісі, қызығу­шылығы болуы керек. Ерте жастан бастап балаларды спортқа баулып, түрлі хоббилерінің болуын қамтамасыз ету қажет.
– Жасөспірімдермен әңгімелесу кезінде қатаң тыйым салудан гөрі, вейп пен электронды темекісіз өмірдің артықшылықтарына назар аударған жөн. Көптеген балалардың пікірінше тыйым салынған нәрсені міндетті түрде сынап көреді.
Жасөспірімдерге темекінің ағзаға қандай зиян келтіретінін және болашақта олардың денсаулығына қалай әсер ететінін түсіну маңызды.

С.Ускенбаев,
аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының
басшысы, мемлекеттік санитариялық бас дәрігері.
Ж.Иманалиева, қызметті жоспарлау және талдау бөлімінің басшысы.

Поделиться ссылкой: