Tilimiz órkendesin desek…

Tilimiz órkendesin desek…

Til bizdiń ulttyq tańbamyz. Ár ulttyń ózine tán sóıleý ereksheligi, salt-sanasy bar. Sol sııaqty bizdiń de qazaqtyǵymyzdy, ulttyq múd­demizdi saqtaý tilimizge tikeleı baılanysty. Al onyń quldyramaı órkendep ósýine jaǵdaıdy birinshi biz ózimiz jasaýymyz kerek.

ХХ ǵasyrdyń eń qanquıly dıktatorlarynyń biri – Adolf Gıtler: «Bir ultty birtindep joıý úshin aldymen onyń mádenıetin tozdyryp, kúızeliske túsirý qajet. Mádenıetin tozdyrý arqyly ony ustap turǵan tilinen aıyrý kerek», — degen eken. Osy sózderden tildiń ulttyń beriktigin ustaýdaǵy mańyzy zor ekendigin uǵamyz.

Tilimiz – birligimizdiń tiregi, halqymyzdyń ulttyq baılyǵy. Onyń tutastyǵyn saqtap, mártebe­ sin kóterý úshin árkim ózinen bastaý kerek. Iaǵnı aýyzben aıtyp qana qoımaı, is júzinde áreket et­ken jón. Mysaly siz balalaryńyzǵa tildiń qasıeti, qundylyǵy jaıly jaqsy túsindirip, ózińiz kúndelikti sóıleý kezinde bógde sózderdi qoldanyp, qalta telefonyńyzdy ózge tilge yńǵaılap, bankomat­tan aqsha sheshkende de basqa tildi tańdap tursańyz, bala da aıtqanyńyzdy emes, istegenińizdi isteıdi. Sondyqtan aldymen ózińizdi tárbıeleý lázim bolmaq.

Joǵarǵy oqý ornynda oqyp júrgende bir muǵalimimizge úırenisken daǵdy boıynsha «rýchka, zvonok, lekcııa» syn­dy sózderdi qosyp sóılesek, aǵaıymyz ózine sóılemegendeı, ne estimegendeı keıip tany­typ otyra berer edi. Tek taza ári kórkem sóılegende ǵana asqan baıyptylyqpen, yjdahattylyqpen jaýap beredi. Aǵaıymyz: «Óz tilińdi qurmettete almaǵanyń – óz qadirińdi qashyrǵanyń. Óz elińde týǵan tilińde erkin suraq qoıyp, óz tilińde jaýap ala almasań – ózińdi joǵaltqanyń», — deıtin únemi. Mine, ortamyzda júrgen osyndaı til janashyrlarynan úlgi alyp, ózimizdi tárbıeleıik.

Árkimniń óz tiline degen qurmeti óz anasyna, óz ulty­na, óz Otanyna degen qurmet. Anamyzdyń sútimen qanymyzǵa sińgen tilimizdi umytý – búkil ata-babamyzdy, tarıhymyzdy umytý. Ana tili – ar ólshemi. Olaı bolsa, tildi shubarlaý – ardy shubarlaý, kóńil tunyǵyn laılaý. Qazaqsha sóıleýge uıalatyndardy kórgende, belgili orys jazýshysy Paýstovskııdiń «Týǵan tiline jany ashymaǵan adam – jándik» degen sózi eriksiz oıǵa oralady.

Qazir Elbasymyz jańa zaman talabyna saı úsh tildi bilýdi min­dettep otyr. Eger adam ózge tildi biletin bolsa, ol rýhanı baı adam dep oılaımyn. Óıtkeni sol til ar­qyly basqa halyqtyń mádenıetin, dástúrin úırenedi, tanym kókjıegi keńeıedi. Degenmen: «Ózge tildiń bárin bil, óz tilińdi qurmette», — dep Qadyr atamyz aıtqandaı, týǵan tilimizdiń tuǵyryn bıik ustap, qurmetteı bilý − paryzy­myz. Ana tilimiz árqashan júrek tórinen oryn alýy kerek.

Nurshat ERSAIYN.

Поделиться ссылкой: