Абай арманы – халық арманы

1 259 Views

Бүгінгі күні ұлы Абайдың сан-са­лалы өнері ұрпағының рухани азы­ғына айналғаны ақиқат. Мемлекет басшысы Қ.Тоқаев: «Абай мұрасы – біздің ұлт болып бірлесуімізге, ел болып дамуымызға жол ашатын қас­терлі құндылық.Жалпы, өмірдің қай саласында да Абайдың ақылын ал­сақ, айтқанын істесек, ел ретінде еңсе­ле­неміз, мемлекет ретінде мұратқа же­теміз. Абай арманы – халық арманы. Халық арманы мен аманатын орындау жолында аянбағанымыз абзал. Абай­дың өсиет-өнегесі ХХІ ғасырдағы жа­ңа Қазақстанды осындай биіктерге жетелейді»деген болатын. Бұл ретте рухани болмысты қайта тулатуда хәкім Абайдың орны бөлек екені шүбәсіз.
Қазақтың данышпан ақыны Абайдың артына қалдырған мұрасы – хал­қымыздың өркениеттің өріне маңдай тү­зер темірқазығы, асыл қазынасы. Әрқай­сымыздың жан-жүрегімізге жақсы­лық, ізгілік нұрын себетін ұлы ақын — қазақ халқына ғана емес, бүкіл адам­затқа ортақ мәңгілік тұлға.
«Қалың елі, қазағы» егемендік алып, дербес мемлекет ретінде шаңырақ кө­те­руі ұлттық ой-сананың дамуындағы үл­кен серпіліске жол ашты. Осынау ширек ғасырда тәуелсіз қазақ елінің мәдени-рухани құндылықтары биік белестерді бағындырғанының куәсі болып отырмыз. Өмірдің қай қы­рын алсақ та Абай мұрасынан өзі­мізді толғантып отырған көптеген мәсе­ле­лерге жауап табамыз. Ұлы ақын қам­тымаған сала жоқтың қасы: поэзия, музыка, философия, өнер, тарих, этнография, эстетика, педагогика, дін, заң мәселелері тағы басқа салалар. Дана ақынның өсиеті әрқайсымызға өзіміздің түпкі болмысымызды тү­сін­діру арқылы оны жетілу жолына ба­ғыттауға арналған.
Асыл сөзді іздесең,
Абайды оқы, ерінбе.
Адамдықты көздесең,
Жаттап тоқы көңілге,
— деп ақын Сұлтанмахмұт Торайғыров айтқандай, перзенттік парызымызды ақтаудың негізгі жолы да — күнделікті тыныс-тіршілігіміз­де Абайға үңілу, оның асыл мұрасын өскелең ұрпақтың бойына сіңіре білу. Осылайша ұлы ақын өсиетіне адал, парасат биігіне ұмтылған Абай ұрпақтарын тәрбиелеу.
Бүгінде балабақшадағы бүлдір­шіндерден бастап студенттерге дейін ұлы ақын мұрасы арқылы рухани азық алуға мүмкіндіктері бар. Осы тұрғы­дан қарасақ, 1942 жылы негізі қалан­ған абайтану пәнінің ұлтымыз үшін маңызы ерекше. Бұл — Абайды бүкіл өмірінің мағынасына айналдырған жазушы, халқымыздың кемеңгер ой­шылы Мұхтар Омарханұлы салып бер­ген сара жол.
Абай қалдырған бұл мұра – күні бүгінге дейін баға жетпес аса үлкен даналық. Абай – жас бала дүниеге келген сәттен бастап, дүние салғанға дейінгі тура жолды нұсқап, сызып, көрсетіп кеткен. Әлемде ешбір жан өзі таңдаған мақсатына өз бетінше қайрат пен жігер салмай жете алмайды. Абай шығармалары осындай терең ойлы мағыналарға толы.
Ол өз өлеңдерінде ғалым болу мен адам болуды бір-бірімен ұштасты­рып тұрады, бұл екеуінің түпкі тамы­ры бір. Ғалым болудың басты шарты – не нәрсе болсын таразысына салып өл­шеу, ақыл сенген нәрсеге ғана сену және көзің анық жеткен шындықты тура айтудан тайынбау. Қазақты тану үшін Абайды оқу қажет, ал Абайды түсіну үшін азамат болу шарт. Абайды тану – қазақтың өзін-өзі тануының басы да, соңы да.
Жасымда ғылым бар деп ескермедім,
Пайдасын көре тұра тексермедім,
Ержеткен соң түспеді уысыма,
Қолымды дөп сермесем өстер ме едім?
Жастардың қазіргі ең басты әлсіздігі – өз мүмкіндігін бағаламауы, білгенін пайдаланбауы. Дана Абай сол кездің өзінде-ақ бұл індеттің болашақта тұқым жаярын біліп, бұл дерттің дауасын айтып кеткен. Тек сол дәріні қолға алып, қолдану қана қалды, оның өзі қазірде үлкен жетістік.
Жүрегіңнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла,
Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім,
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма!
Ұлы ақын Абай болашақ ұрпаққа сөзін осылай арнады. Бұл өткеннің құ­лазыған ғасырларынан өзіне бейтаныс, басқа, бірақ жарқын болашаққа сенім­ді жол салған ақынның айтқан сөзі еді. Даланы торлаған надандық түнегіне ол шамшырақтай сәуле төкті және таңы атып, күні шығатын жаққа апаратын жолды өз xалқына толмастан көрсет­ті. Абай – қазақтың көріпкелдігі мен шешендігі, тапқырлығы қатар жүрген данагөйі. Мен Абайдың он сегізінші қара сөзіндегі осы бір жолдарды өзіме үлгі етемін: «…Тегінде адам ба­ласы адам баласынан ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озбақ. Онан басқа нәрселермен оздым ғой демектің бәрі де ақымақтық». Расын­да, қылғаның адал болмаса, барар же­рің белгілі, олай болса, неге сонша алтын уақытымызды қайтымсыз іске жұмсаймыз?! Бірер сәтте жоқ болар дүниелерді өміріміздің мәні көреміз? Адамдық қасиет болмаса – басыңдағы ақылсыз білімнің де, қалтадағы уа­қыт­ша ақшаның да керегі шамалы. Әрбір өскін ұрпақ осыны ұғып, нәтиже шы­ғарса екен деймін. Қорытындылай келе, Абай өлеңдері оқырман үшін үл­кен тәрбие мектебі. Оны оқи отырып адамгершілік мінберіне көтерілесің, өзіңді-өзің тәрбиелейсің, әдемілік әле­міне шомасың. Абай өлеңдерінен тәлім алу, оны ұғынып бойына сіңіру – бүгінгі ұрпақ алдындағы міндет.Сол үшін «Асыл сөзді іздесең, Абайды оқы, ерінбе!» -деген сөз әрбіріміздің ұстанымымыз болу керек.

А.ҮмбетӘлиев,
аудандық балалар мен жасөспірімдер орталығының қосымша білім беру педагогы.

Поделиться ссылкой: