Майдангер Мақпалбай Шалданбаевтың туғанына 100 жыл
Менің алдымда 1944 жылғы 12-ші қыркүйекте жарық көрген «Совет жауынгері» атты әбден сарғайып, өңі қашып кеткен қызыләскерлер газеті жатыр. Ондағы аға лейтенант С.Исаевтың жазған «Жеңісті сапар» деген мақаласына көзім түсе кетті. Енді осы қан майданда шыққан қазақ тіліндегі газетте жазылған деректерге көз жүгіртіп көрейікші… «…Бұл жауды өкшелей қуып келе жатқан Хабанский жолдастың ержүрек артиллеристері. Олардың ішінде сержант Мақпалбай Шалданбаевтың орудиелік расчеты да кетіп барады. Жорық үстінде жауынгерлік тапсырма алған сержант Шалданбаевтың сарбаздары осы жолы жаудың қару-жарақ тиеген бір жүк машинасын, офицерлер отырған бір жеңіл көлігін 28 фрицімен бірге жойып жіберіп, қашпақ болған он солдаты мен бір шенді командирін тірідей қолға түсірді» деген жолдар бар.
Осы шағын мақалада соғыс басталғалы бері артиллеристер расчетының жаудың екі батальонға тарта әскерін, 18 дзотын, 8 блиндажын, 3 бақылау пунктін, екі полк штабын, бірнеше жүк көліктері мен 15 арбасын жойып жібергені айтылыпты. Онда көздеуші әскери «Даңқ» орденінің иегері Әділ Әбдірахмановтың, сондай-ақ, қатардаға жауынгерлер Молдаш Нұрманбаевтың, Рәт Әлімбаевтың, Ниязхан Жанғабыловтың жүрек жұтқан ерліктері жәйлі де, Шалданбаевтың орудие командирлері болып соғысып жүрген Біткенбай мен Күткенбай деген ағаларының ерліктері туралы да өте нанымды жазылыпты.
Иә, көзі тірісінде лейтенант Мақпалбай Шалданбаевпен талай жүздесіп, әңгімелескен едік. Егер ол кісі қазір тірі болғанда осы мамыр айында 100 жасқа келген болар еді. Майдангер сол бір сұрапыл соғысты еске алып: «Мен Горький қаласы маңындағы әскери лагерлердің біріне түсіп, онда зеңбірекшілер командирі болдым. Сталинград қаласын жау қолынан азат етуге қатыстым. Сталинград, Орел, Курскі доғасы сияқты неміс әскерлерінің көп шоғырланған нағыз қанды қырғын болған жерінде бораған оқтың, аспаннан жауған бомбаның астында жүріп, ғайыптан аман қалғаныма таң қаламын» деп еді.
Кейін ол Румыния, Болгария, Венгрия, Югославия жеріндегі қалаларды жау қолынан азат етуге қатысып, осы ұлы жорығын Берлинде аяқтады. Оның омырауындағы «Жауынгерлік ерлігі үшін», «Ерлігі үшін», «Белградты азат еткені үшін», Жуков медальдары мен «Қызыл жұлдыз», екінші дәрежелі Ұлы Отан соғысы ордендері сайыпқыран майдангердің ерлігі мен өжеттігін айғақтап тұрған еді. Ол елге 1947 жылдың 11 қаңтарында оралды. Омырауы орденге толы коммунисті аудандық партия комитеті өзіне нұсқаушы, одан соң Қайыңды, Жаңатұрмыс, Ленин, Жамбыл колхоздарына бастауыш партия ұйымының хатшысы етіп жіберді. Оның екі ағасы да қан майданнан оралмады. Майдангердің артында қалған 34 немересі мен 32 шөбересі бар. Бекмырза есімді ұлы «Қазсушар» аудандық мекемесін басқарады.
«Әке көрген оқ жонар» деген рас-ау. Бекең әр Жеңіс күні сайын соғыстан қайтпағандарды еске алып, әкесіне, ағаларына арнап құран бағыштайды. Өйткені бір Тереңөзек ауылдық аймағының өзінен майданға екі жүзден аса азамат аттанған болатын. Қазір ауылда соғыстан қайтпай қалғандарға орнатылған ескерткіш-монумент, аллея бар. Онда Әмізе Исаев, Әбілезқұл Смаиылов, Мырсейіт Сарынжиев, Абылхан Спаналиев, Жайылыш Сайлаубаев, Әбдіхалық, Әбдірақым, Құлпамыш Жақыпалиев, Әбенбай Сүлейменқұлов тағы басқалардың есімдері жазылған.
Иә, отты жылдардың, сұрапыл соғыстың өрті сөнгенімен Ұлы Отан соғысында жауымен жан аямай шайқасқан майдангерлердің ерлік істері ешқашан ұмытылмайды. Ол бүгінгі ұрпақтың жадында мәңгі сақталады.
С.Қожеке.
Тереңөзек ауылдық округі.
Суретте: Сталинградты қорғауға қатысқан артиллерист командир Мақпалбай Шалданбаев.
