Қазақтың бас ақыны

Қай халықтың болмасын өсіп-өркендеуі, ақыл-ойы мен санасының, әдебиеті мен мәдениетінің, өнері мен білімінің – қысқасы, бүкіл рухани жан дүниесінің дамуы, жалпы адамзаттық өркениетіке ұмтылысы сол халықтың өміріне, ұлт ретінде адами болмысы мен рухына іргелі бетбұрыс жасаушы ұлы дарындардың тарихи еңбегімен, қайталанбас қайраткерлік тұлғасымен тығыз байланысты болады.
Қазақ халқы үшін сондай дара тұлғаның бірі – Абай Құнанбайұлы. Ол өзінің құдіретті талантымен, көреген ойшылдығымен қазақтың жазба әде­биетінің негізін салып қана қойған жоқ, сонымен бірге өзінің қаламгерлік қуатымен бүкіл қазақ қоғамын тәр­биелеп, жақсылыққа жол сілтеуші, адалдықты, шындықты ту етіп көтерген нағыз халық қамқоршысы болды. Сондықтан да болар қазақ халқының біртуар азаматы, ағартушы Ахмет Байтұрсынұлы 1913 жылы «Қазақ» газетінде жариялаған «Қазақтың бас ақыны» атты мақаласында: «Абайды қазақ баласы тегіс танып, тегіс білу керек», -деген түйін айтады.
Абай – қазақ халқының ар-ожданы, ұлттық мақтанышы және намысы. Себебі дүниежүзілік ауқымға сай қазақтың ұлттық санасын оятқан және оны қалыптастырған адам. Қазақ даласында небір үлкен тұлғалар өмір сүрген, бірақ та дәл Абайдай өз зама­ны­на дейінгі дала данышпандарының даналық мәйегін меңгерген, бүкіл көшпелілер дүниетанымын, рухани болмысын, парасаттын, мүмкіндікте­­­рін танытқан, сол арқылы бүкіл адам­зат санасының дамуына айрықша үлес қосқан дара тұлға болған емес.
Ақын мұрасының өзінен кейінгі ұрпаққа берер пайдасы туралы Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің «Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан» атты мақаласында: «Біз ұлттық сананы жаң­ғыртамыз және бәсекеге қабілетті ұлт қалыптастырамыз десек, Абайдың шы­ғармаларын мұқият оқуымыз керек. Оның қоғамдағы түрлі үдерістерге қатысты көзқарасы бүгінгі Қазақстан үшін аса пайдалы. Өз заманының ғана емес, қазіргі қоғамның да бейнесін танытқан Абай – елдік мұраттың айнымас темірқазығы деп атап өтті.
Абай халықты бақытты болашаққа бастар жолды іздеді. Жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады. Атап айтқанда, ол өзінің бір сөзінде: «Балаларды ата-аналарынан алып, мектепке беру керек, олардың біразын мамандықтың бір түрін, біразын басқа мамандықтарды игеруге бағыттау керек», — деп атап өтті.
Ұлы ақын өз шығармаларында халықты ғылым мен белсене айналысуға үндеді. Әркімді өзінің өткен әр күніне міндетті түрде есеп беріп отыруға, келер ұрпақты парасаттылыққа шақырды.
Қараңғылықтан шығар, елді өркениетке жеткізер жалғыз жол – оқу-білім екенін көзі қарақты жастарға түсіндірді. Ақынның мол әдеби мұрасы тек бір халықтың ғана емес, бүкіл адамзаттың рухани қазынасы болып саналады. Абай – халықтың үлгі тұтар қайраткер тұлғасы, данышпандық пен парасаттылықтың қайнар көзі.
Биылғы жылы аталып өтетін Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойы – күллі адамзат баласына ортақ мейрам. Атаулы күнді барынша кең ауқымда атап өту мақсатында көптеген іс-шаралар жоспарланып отыр. Жас шамасына қарамай, әрбіріміз ұлы ақынның мерейтойлық жылын жоғары деңгейде өткізуге үлесімізді қосуымыз қажет.

Ернар Балқыбеков,
Бауыржан Момышұлы атындағы орта мектептің тарих пәні мұғалімі.

Поделиться ссылкой: