Қар көшкіні кезінде қандай әрекет жасау керек?

Қар көшкіні – тау беткейлерінен құлайтын немесе сырғитын қар массалары. Олар адам өміріне және шаруашылық нысандарға қауіпті табиғи процесс болып табылады. Қар көшкіндері, еңістігі 15 градустан асатын биіктігі 30 сантиметрден асатын қар жамылғысына ие барлық таулы аудандарға тән.

Қар көшкiнiн қалыптас­тыратын факторлар:
– қар жамылғысының биіктігі;
– қардың тығыздығы;
– қарқынды қар жауу;
– қар жамылғысының шөгуі;
– ауа мен қар жамылғысының тем­пературалық режимнің өзге­руі;
– қарлы бораннан пайда болған қар жамылғысы.
Жыл сайын қысқы қар көш­кіні қауіпті кезеңде Қазақстан Респуб­ликасы Төтенше жағ­дайлар министр­лігінің «Қазсел­ден­қорғау» ММ «Жам­был аумақ­тық пайдалану басқар­масы» филиалының мамандары Жам­был облысы төтенше жағдайлар депар­таментінің өкілдерімен бірлесе отырып, таулы аудандардағы аума­ғында қар көшкін қаупі бар аймақтарды анықтау мақса­тында аэровизуалды зерттеу жұмыстарын жүргізіп отырады. Жам­был облысы, Жуалы ауданындағы Көксай және Қарал­ма шатқалдарында қар көшкінінің қауіпті учаскелері бар.
Аталған учаскелерге филиал ма­ман­­дары бекітілген кесте бойынша әр онкүндікте жербетілік зерттеу жұмыстарын тұрақты жүргізеді. Оған қоса профилактикалық жұмыстар, яғни әртүрлі деңгейдегі әкімдіктерге, кәсіпорын, мекеме, әскери бөлім, білім ошақтарына төтенше жағдай саласындағы мәдениетін арттыруға қысқы кезеңдегі қар көшкіні туралы кең ауқымда (қар көшкінінің белгілері, түрлері, класси­фикациясы және сақ­тық шаралары туралы) слайдтар мен видеороликтер көрсету арқылы семинар-сабақтар өткізеді.
Профилактикалық жұмыстың тағы бір түрі жоғарыдағы меке­мелерге, демалыс орындары, шаруа қожалық иелеріне, елдімекен тұрғындарына хабарлама-ұсыныстар беріп, түсіндіру жұмыстары барысында «Қар көшкіні кезінде қандай әрекет жасау керек» жадынамаларын «Жастар рессурстық орталығы» КММ-мен (волонтер) бірлесіп, таратады.
2024 жылдың 1 ақпанында басқарма табиғи сипаттағы төтенше жағдай (сел, қар көшкіні) туралы ақпарат (Көксай, Ақсай, Топшақ, Текеқамал шатқал­да­рындағы қар жамылғысы биіктігі, су деңгейі) алмасу мақсатында ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің «Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы» республикалық мемлекеттік мекемесі арасында ынтымақтастық және өзара іс-қимыл туралы меморандум жасады.
Қар көшкінінің алдын алу мақ­­сатында орындалатын сақтық шара­лары:
– тұрғындарға желді және қарлы ауа-райында 15-17 градусқа дейінгі қар жамылғысы қалың еңіс­тігі бар тау баурайларына шығуға жол бермеу немесе шектеу қою;
– сондай-ақ, күн райы күрт жылы­ғанда немесе қардың қатты еруі кезінде қарлы беткейлерге шығу ұсынылмайды;
– тауда саяхаттаған кезде қар көш­кі­ніне жол бермеу үшін қатты дыбыс (айғайлау, ысқыру, мылтық ату) шығармау;
– адамдар арасында 10-20 м аралықпен еңістік бойымен қозғалу қажет;
– саяхаттағы барлық қатысу­шы­лар­ға бірдей аралықта белбеу немесе арқан байлау.
Қар көшкіні кезінде мына қауіп­­­сіздік ережелерін жады­ңызда сақтаңыз:
– таулы аймаққа шығарда бұқа­­ралық ақпарат құралдарынан көш­кін, ауа-райы туралы ақпа­ратқа көңіл бөліңіз. Міндетті түр­де тобыңызбен хабарлағыш құрыл­ғыларды жадыңызға алып алыңыз. Оған қоса барлық хабарлағыш құрылғы қосулы тұрғаны абзал. Құрылғыны киіміңіздің ішкі қалтасына салып қойғаныңыз жөн. Себебі егер сөмкеңізге, рюкзакқа салсаңыз, қар көшкіні кезінде сөмке­ңізден, рюкзагыңыздан айырылып қалуыңыз мүмкін;
– жаныңыздағы серігіңіз қар көш­кіні астында қалса, құрылғыны іздеу режиміне қойыңыз. Құрылғы қызметінің радиусы 50 метрге дейін жетеді. Осы аралықта жоғалған сері­гіңіздің хабарлағышын тапқан уақытта, сіздің құрылғыңыз қатты дыбыс беруі мүмкін. Яғни сіздің досыңыз құрылғы бағыттаған маңда;
– егер құрылғы болмаған жағдайда қауіпті аймақтан жоғалған адамды бір ғана адамның іздегені дұрыс. Ал қалған топ мүшелері оның қимылын бақылап тұрғаны жөн. Себебі тағы да көшкін пайда болса, оны қар басқан маңды жаттап қалу керек;
– білектеріңізге қызыл түсті жіп немесе бау тағыңыздар, көшкін кезінде бір-біріңізді табуға септігін тигізеді. Егер киіміңіз қызыл түсті болса, тіптен жақсы;
– көшкін кезінде биік жерге, мы­са­лы, мүмкіндігіңізше, ағашқа өрмелеп шығып кетуге тырысыңыз;
– егер аяғыңыздың астынан қозғал­ған қабатты сезсеңіз, бар күшіңізді жи­нап, көшкіннің шетіне қарай ұмты­лыңыз;
– рюкзагыңыз бен шаңғыңызды тастаңыз. Себебі мұндай жағдайда артық жүктің пайдасы болмайды;
– көзіңізге түскен қандай зат бол­масын, тас немесе ағаш болсын, ұстап тұрыңыз. Ол сіздің өміріңізді құтқарып қалуы мүмкін;
– көшкін астында қалсаңыз, ең бастысы, тыныс алу мүшелеріңізді қар тозаңынан сақтаңыз. Көшкін астында аяқ пен қолдың көмегімен кеңістікке шығуыңыз керек;
– айқайлауға болмайды, себебі бұл күш жұмсауды керек етеді және де жоғары дыбыс әлсіреткіш қасиетінен сізді ешкім естімейді;
– құтқарушыларға белгі беру үшін және сақ болу үшін қалғымау қажет.

Е.Омарбеков,
ҚР ТЖМ «Қазселденқорғау» ММ «Жамбыл аумақтық
пайдалану басқармасы» филиалының Меркі ӨПБ басшысы.

Поделиться ссылкой: